Rönesans Edebiyatı Özellikleri ve Temsilcileri

Bu yazımızda Rönesans edebiyatı özellikleri, ne tür konuları işlediğini, türlerini ve önemli temsilcilerini ele alacağız.

Rönesans Edebiyatı Nedir?

Rönesans edebiyatı, 15. ve 16. yüzyıllar arasındaki Rönesans döneminde İtalya’da gelişmiştir. Kültürün yenilenmesini, yeni hümanizm kavramını ve metinlerin yayılmasını sağlayan matbaa gibi zamanın icatlarının etkisini teşvik etmeyi amaçlayan entelektüel bir devrimin parçasıydı.

Rönesans adı, hem edebiyatın hem de hareketin diğer sanatsal disiplinlerinin dayandığı Greko-Romen felsefesinin yeniden keşfine atıfta bulunur. Bu dönem, neredeyse hiçbir yeniliğin ya da sanatın gelişmediği Orta Çağ ile Modern Çağ arasında bir geçiş dönemiydi.

Devrimci Rönesans edebiyatı, Katolik Kilisesi’ne yönelttiği eleştiriler nedeniyle okuyuculardan hem olumlu hem de olumsuz tepkiler alan hümanizm kavramına dayanıyordu. Bu nedenle Kilise destekçileri basılı eserleri yasakladı ya da yaktı.

NOT: Etimolojik olarak “Rönesans” kelimesi Latince “yeniden doğuş” anlamına gelir. Mecazi anlamda, bir bireyin ya da bir grubun enerjisinin ya da ruh halinin iyileşmesini ifade etmek için kullanılır.

Rönesans Edebiyatının Tarihi Gelişimi

Orta Çağ, 15. yüzyılda yerini yeni bir tarihsel aşamaya bırakmıştı. Bu değişim, İstanbul’un fethi (1453), Amerika’nın keşfi (1492) ve matbaanın icadı gibi tarihsel olayların damgasını vurduğu bir değişimdir.

O dönemde, klasik Yunan felsefesini yeniden canlandıran, insanı ve aklı en önemli unsurlar olarak konumlandıran hümanizm yeni bir vizyon ortaya çıkmıştır.

Ortaçağ’dan Rönesans’a Doğru

Felsefi açıdan Rönesans, insan merkezciliği ile karakterizeydi. Yani hayatın, toplumun ve sanatın merkezi insan olmuştu.

Bu kültürel hareket, Greko-Latin antik döneminin kültürel, felsefi ve sanatsal mirasını referans noktası olarak almıştı. İtalya’da başlayan Rönesans, 15. ve 16. yüzyıllar boyunca tüm kıtaya yayılmış ve sanat ile bilginin tüm alanlarını etkilemişti.

Bu dönem, insan aklını en önemli nitelik olarak konumlandırmıştı. Bununla birlikte modern düşünce, gerçekliği açıklamak için doğrudan gözlemi temel alarak kendini kurmaya başladı. Bu anlamda daha bilimsel ve rasyonalist bir bakış açısı gelişmeye başladı.

Fikirler, edebi eserler veya araştırmalar, 1440 yılında Johannes Gutenberg tarafından modern matbaanın icadıyla daha da ileriye taşındı.

Sosyo-Kültürel Değişimler

16. yüzyılda Avrupa, 13. yüzyılda başlayan tarihsel evrimin bir sonucu olarak toplumunda büyük değişiklikler geçirmişti. Siyasi alanda, feodalizmin ortadan kalkması ve monarşilerin gücünün merkezileşmesi söz konusuydu. Bu, kıta ülkelerinin ekonomik, askeri ve idari alanlarında tam bir değişimine yol açtı.

Öte yandan, Amerika’nın keşfi ve diğer kıtalara yapılan çeşitli seferler, hem birey olarak insanın hem de bir bütün olarak toplumların beklentilerini arttırmıştı. Ticaret büyümeye başladı ve bu faaliyetle uğraşan işadamları önem kazandı.

Dini açıdan kilise, krallar üzerindeki etkisini kaybetti ve devlet güçlendi. Bu durum, daha önce neredeyse tamamen kilise tarafından kontrol edilen sanat ve kültür dünyasını da etkiledi. Buna ek olarak, Protestan Reformu Katolik Avrupa’da büyük bir ayaklanmaya neden olmuştu.

Bu değişikliklerin çoğu yeni bir sosyal sınıfın gelişmesiyle ilgiliydi: Bu da Burjuvazi denilen ve şehirlerde yaşayan tüccarlar ve zanaatkârların oluşturduğu sınıftı. Soylular güç kaybetti ve burjuvalar yeni bir zihniyeti empoze edebilir hâle geldiler.

Rönesans Edebiyatı Özellikleri

Rönesans edebiyatı özellikleri şunlardır:

• Bu akım 15. ve 16. yüzyıllarda ortaya çıkmıştır. Ancak ilk tezahürlerini 13. ve 14. yüzyıl İtalya’sında Dante Alighieri (1265-1321), Francesco Petrarch (1304-1374) ve Giovanni Bocaccio (1313-1375) gibi isimlerle göstermiştir.
• Klasik Greko-Romen motiflerinin yeniden ortaya çıkışına ve Aristoteles’in Poetika’sında geliştirdiği taklitçi sanat anlayışına dönülmüştür. Dinin bir tema olarak baskınlığı önemli ölçüde azalmıştır.
• Hümanizm felsefesinden etkilenen yeni türler, yeni metrik formlar ve yeni temalar ortaya çıkmıştır.
• Orta Çağ’daki, Tanrı’nın evrenin merkezi olduğu düşüncesinin (Teosentrizm) aksine, insan merkezli bir düşünce empoze edildi(Antroposentrik görüş).
• Akıl, inancın üzerinde tutulmuş; eleştirel ve rasyonalist ruha büyük değer verilmiştir.
• Aristoteles’in Poetika’sında ortaya konan klasik modeller yeniden değerlendirildi.
• Doğa, mükemmelliğin sembolü olarak görülmüş ve idealize edilmiştir.
• Rönesans edebiyatının geliştiği başlıca ülkeler İtalya, Almanya, Hollanda, İspanya, Portekiz, Fransa ve İngiltere‘dir.

Rönesans Edebiyatının Temaları

Aşk

Rönesans edebiyatı aşkın, ruhun ve bedenin güzelliğini ele alır. Örneğin Pierre de Ronsard, aşkı lirik şiirinin ana teması haline getirmişti. Tıpkı William Shakespeare’in Romeo ve Juliet‘te imkansız aşk temasını ve beraberinde getirdiği trajediyi ele alması gibi.

Doğa

Doğa ve manzara ile çağrıştırdıkları duygular bu dönemin edebiyatında fazlaca yer alır. Bunun bir örneği pastoral bir tür olan Torquato Tasso’nun draması Aminta‘dır.

Klasik Mitoloji

Klasik Greko-Latin mitolojisi, Luis de Camões’in Lusitanyalılar‘ı gibi dönemin bazı eserlerinde temalar ve karakterlerle yeniden ortaya çıkar.

Kahramanlıklar

Dünyayı dolaşarak kahramanlıklarıyla ün salan, devler ve canavarlar gibi mitolojik yaratıkları yenen ve zayıfları daima koruyan kişilere atfedilerek işlenmiştir. Miguel de Cervantes‘in Don Kişot‘u şövalyelik romanlarının bir parodisidir.

Toplumsal Eleştiri

Bu dönemin edebiyatı aynı zamanda Tormesli Lazarillo gibi eserlerde toplumunun bazı adaletsizliklerini, ahlaksızlıklarını, eşitsizliklerini ve ikiyüzlülüğünü de sorgulamıştır.

Kilise Eleştirisi

Thomas More‘un Ütopya‘sı ve Rotterdamlı Erasmus‘un Deliliğe Övgü‘sü gibi eserlerde kilise tarafından iktidarın nasıl kullanıldığını sorgulayan eleştiriler yer almıştır.

Rönesans Edebiyatı Türleri

Rönesans döneminde çeşitli türde eserler verilmiştir. Bu türler şunlardır:

Lirik Şiir

Rönesans döneminde en çok işlenen tür, İtalyan yazarların etkisiyle önemli bir biçim yenilenmesi geçiren şiirdir.

Modern Roman

Rönesans’ta doğan en büyük tür, en büyük örneği Cervantes’in Don Kişot‘u olan modern romandı. Bu tür sonraki yüzyıllarda popüler hale geldi ve Avrupa ile dünyanın birçok yerinde modern bir tür olarak kendini kabul ettirdi.

Deneme

Belirli bir konu üzerine düzyazı nitelikte yazılan deneme, Rönesans’ta ortaya çıkmıştır. Çeşitli filozoflar ve düşünürler, zamanın ana temaları ve kaygıları üzerinde düşünmelerine olanak tanıdığı için onu coşkuyla geliştirdiler. Bu tür, insan aklının çevresindeki evrene dair bir açıklama yapma görevini yansıtıyordu ki bu da ancak dönemin hümanizmi ve rasyonalizmi sayesinde mümkün olabilmişti.

Rönesans Edebiyatının Temsilcileri

Başlıca Rönesans edebiyatının temsilcileri şunlardır:

Dante Alighieri (1265 – 1321)

Özellikle Ortaçağ’dan Rönesans düşüncesine geçişte temel kabul edilen “İlahi Komedya” eseriyle tanınan İtalyan şairdir.

Miguel de Cervantes (1547-1616)

Romancı, şair, asker ve oyun yazarıdır. Don Kişot ve Örnek Alınacak Hikâyeler‘in ünlü yazarı ve Hispanik edebiyatının en büyük figürüdür. Savaş sırasında bir elini kaybettiği için halk arasında Manco de Lepanto olarak biliniyordu.

William Shakespeare (1564-1616)

Anglo-Sakson edebiyatının en büyük yazarıdır. Avon’un Ozanı olarak bilinen İngiliz oyun yazarı, şair ve aktördür. Belki de eserleri çağdaş Batı kültüründe önemli bir yere sahip olan, dünyanın en ünlü ve sevilen yazarlarından biridir.

Niccolò Machiavelli (1469-1527)

İtalyan diplomat, filozof ve yazardır. Rönesans’ın önemli entelektüel figürlerinden biriydi ve iktidar üzerine düşüncelerini içeren kitabı Prens ile siyaset biliminin babası olarak kabul edilir.

Rotterdamlı Erasmus (1466-1536)

Hollandalı büyük bir hümanist ve filolog olarak, Avrupa çapında gerçekten devrimci bir etkiye sahip olan geniş bir deneme, mektup ve inceleme külliyatı geliştirmiştir. Aslında onun sayesinde Yeni Ahit ilk kez İngilizce ve Almancaya çevrildi.

Garcilaso de la Vega (1498-1536 civarı)

İspanyol şair ve asker olan Vega, Napoli’yi birkaç kez ziyaret ettikten sonra eserlerinde Petrarchan sonet bir üslup edinmiştir. Kırk sone, beş şarkı ve Kastilya Rönesansı’nın en önemli ifadesi olarak kabul edilen bir dizi şiirsel metin yazdı.

François Rebelais (1494-1553 civarı)

Fransız yazar, hümanist ve hekim olan yazar; eserlerinin bir kısmını takma adlar kullanarak ve çeşitli yerel ve popüler geleneklerden yararlanarak yazmıştır. İki obur ve iyi huylu devi konu alan Gargantua ile Pantagruel adlı serisi özellikle iyi bilinmektedir.

Michel de Montaigne (1533-1592)

Filozof, yazar, hümanist ve edebi bir tür olarak denemenin babası olan Fransız, tüm eserlerini 1572 ile 1592 yılları arasında şatosunun kulesinde yazdı ve kendine tek bir soru sordu: “Ne biliyorum? Zamanının en dahi beyinlerinden biri olarak kabul edilir.

Jean Molière (1622 – 1673)

Dünya edebiyatının en büyük yazarlarından biri olarak kabul edilen Fransız oyun yazarı ve şairdi.

Thomas More (1478 – 1535)

İngiliz düşünür, hümanist ve yazardı. En önemli eserlerinden biri Ütopya‘dır.

Rönesans Edebiyatının Önemli Eserleri

Rönesans edebiyatının önemli eserleri olarak şunları listeleyebiliriz:

• Deliliğe Övgü – Rotterdamlı Erasmus (1511)
• Celestina – Fernando de Rojas (1514)
• Prens – Niccolo Machiavelli (1532)
• Gargantua ile Pantagruel – François Rebelais (1534)
• Tormesli Lazarillo – (Anonim bir yazar tarafından yazılmıştır.) (1554)
• Lusitanyalılar – Luís de Camões (1572)
• Denemeler – Michel de Montaigne (1580)
• Romeo ve Juliet – William Shakespeare(1595)
• Don Kişot – Miguel de Cervantes (1605)
• Ütopya – Thomas More

Kaynaklar:

• https://concepto.de/literatura-renacentista/

Konu ile ilgili benzer içeriklere bu kategoriden ulaşabilirsiniz.