Rus Devrimi Nedir? – Nedenleri ve Sonuçları (1917-1923)

Rus Devrimi, sadece SSCB’ye dönüşen Rus İmparatorluğu için değil, aynı zamanda dünyanın ilk sosyalist hükümetinin kurulmasına yol açtığı için de 20. yüzyılın en önemli olaylarından biridir. Peki Rus Devrimi nasıl gelişti?Nedenleri nelerdi ve sonuçları ne oldu?

Rus Devrimi Nedir? 🤔

Rus Devrimi, Şubat (Gregoryan takvimde Mart) ve Ekim 1917 tarihleri arasında gerçekleşen, Çarlık rejiminin devrilmesine ve dünyanın ilk sosyalist hükümetinin kurulmasına yol açan olaylar bütünüdür.

Rus Devrimi’ni iki aşamada incelemek gerekir. Çarlık hükümetinin devrildiği ve geçici bir hükümetin kurulduğu birinci devrim ve komünist bir hükümetin kurulması için bu geçici hükümetin ortadan kaldırıldığı ikinci devrim. Bunun nedenlerini anlamak için öncelikle Rus Devrimi öncesindeki tarihsel ve toplumsal bağlama bakmalıyız.

Rus Devriminin Önemli İsimleri

Lenin (1870-1924)

Politikacıdan filozofa, devrimciye ve Rus Sosyal Demokrat İşçi Partisi’nin Bolşevik liderliğine kadar Rus komünist hareketinin büyük aktivistine kadar çeşitli yönleriyle tanınır. Zamanla harekete verdiği destek sayesinde SSCB’nin yani Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birliği’nin lideri oldu. Onun desteği sayesinde Marx’ın siyasetine yaptığı katkıları da içeren Leninizm ortaya çıkmıştır.

Stalin (1878-1953)

Sovyet siyasetçi ve diktatör; Rus Devrimi’nin peşinde Lenin’in partisine katıldı. Hatta Troçki’nin sürgüne gönderilmesinden sonra, 1953’teki ölümüne kadar Lenin’in yerine hükümette yer aldı. Stalin, Rusya’yı ekonomik ve askeri açıdan güçlü bir ülke haline getirmesiyle dikkat çekiyordu; öyle ki bu güç ona İkinci Dünya Savaşı’nda zafer getirdi. Ama bu Sovyetler Birliği’ne pahalıya mal oldu. Çünkü halk için işkence anlamına geliyordu. Doğu Avrupa, tarihin en kana susamış liderlerinden biri olarak kabul edilebilecek Stalin sayesinde komünist oldu.

Yarı feodal bir rejime tabi tutulan halk, insanlık dışı koşullarda çalışırken ve yaşarken rejim tarafından önemli ölçüde istismar edildi. Ruslar iliklerine kadar çalışıyordu ancak hayatta kalmak için çok az kaynakları vardı. Bu yüzden insanlar kendilerini sürekli istismara maruz bırakan liderlerin yönetimi altında hasta, aç, yorgun ve bitkin durumdaydı.

Stalin, Hitler ve Nazi Almanyası’nın yanı sıra başbakanı Winston Churchill olan İngiltere ya da ABD Başkanı D. Roosevelt de dahil olmak üzere hiç kimseyle anlaşma imzalamaktan çekinmedi. Öyle ki Doğu Avrupa’da SSCB’nin uyduları olan komünist rejimli bir dizi halk cumhuriyeti kurdu.

Rus devriminin önemli isimleri arasında yer alan Stalin, Komünizmi Türkiye, Yunanistan, Kore ve Çin gibi ülkelere yaymak için uğraştı. Ancak Amerika ile arası iyi değildi ve bu gerginlikler, diktatörün ölümüne kadar sürecek olan Soğuk Savaş’ın patlak vermesine yol açtı.

Troçki (1879-1940)

Bolşeviklerin Rusya’nın kontrolünü ele geçirdiği Ekim Devrimi’nin patlak vermesinden sorumlu olanlardan biri olarak bilinir. Yıl 1917’ydi ve bu, Troçki’nin de askeri işler komiseri olarak komuta edeceği bir iç savaşın yolunu açacaktı.

Troçki aynı zamanda Brest-Litovsk Barışı sayesinde Rusya’nın Birinci Dünya Savaşı’ndan çekilmesiyle de anılır. Ayrıca, en az 14 yabancı orduyu ve Rus iç savaşına katılan Beyaz orduları yenebildiği güçlü Kızıl Ordu’yu yarattı. Bu başarıları ona Kızıl Bayrak Nişanı‘nı kazandırmıştır.

Troçki’nin siyasi ve ideolojik olarak Stalin’in rakibi olduğu da söylenmelidir. Tanınmış bir solcu olarak 1938’de Dördüncü Enternasyonal’i kurdu ve sol hareketlere liderlik etti. Tüm bunlar Stalin’in emriyle sürgüne gönderilmesine ve öldürülmesine yol açtı.

Aleksandr Kerenski (1881-1970)

Bu avukat Çarlık rejimini devirmeyi başarmış ve Şubat (Gregoryan takvimde Mart) Devrimi sırasında işbaşında olan geçici hükümetin önde gelen ismi olmuştur. Ancak Ekim Devrimi’nde aynı başarıyı gösterememiş ve sonunda zafere ulaşmıştır.

Bir avukat olarak muhteşemdi. Kusursuz hitabetiyle halkı kazandı ve ılımlı Rus sosyalizminin bir temsilcisi olarak takipçi kazandı. Petrograd Sovyeti üzerindeki etkisi o kadar büyüktü ki, Prens Lvov’un yerine hükümet başkanı olması istendi. Siyasi güçleri birleştirmeye çalıştı, ancak ordu gibi liberaller de onun iddialarına karşı çıktı.

Buna ek olarak, radikal sosyalistler Kerenski’nin otoriter bir lider olacağından korkarak ondan hiçbir zaman kabul edilmeyen ekonomik ve sosyal önlemler talep ettiler ve bu da hoşnutsuzluğu artırdı. Bolşevik Parti’yi bastırmaya çalıştı ancak başarısız oldu ve farklı siyasi güçlerden çeşitli hoşnutsuzları bir araya getirmek zorunda kaldı. Sonunda tutuklandı ve hapsedildi.

Paris’te sürgüne giden ve daha sonra ABD’ye giden lider, Bolşeviklere karşı yeniden siyasi gruplar oluşturmaya çalıştı. Ama başaramadı.

Rus Devrimi’nin Tarihi ✍️

Rusya’nın son Çarı ve Romanov hanedanının son temsilcisi Nicholas II, 1896’da taç giydiği andan itibaren halkını uzun yıllar boyunca tarihin en dramatik dönemlerinden birine, Avrupa mutlakiyetçiliğine sürükledi. Dahası, Japonya’ya karşı yürütülen savaş (Rus-Japon Savaşı) ve yeni iktidara gelen imparatoru Mutsuhito ile birlikte, 1904’te Doğu Asya’nın kuzeyinde bir bölge olan Mançurya’nın ele geçirilmesine yol açan açık bir emperyal politika başlattı.

Bunu izleyen yenilgi, çarlığın zayıflamasına ve giderek artan bir dizi iç çatışmanın büyümesine neden oldu. Bunlardan en önemlisi, tarihe “Kanlı Pazar” olarak geçen ve Çar’a dilekçe vermek için düzenlenen bir gösteri sırasında polisin bin kişiyi öldürdüğü 1905 yılıydı.

Avrupa’da Mutlakiyetçilik

20. yüzyılın başında beklenmedik bir devrim olarak ortaya çıkan Çar’ın mutlakiyetçi rejiminin uzun süre devam edemeyeceğini düşünen pek çok kişi vardı. Ancak monarşinin yıkılmasının ardından Fransız Devrimi’nden sonra gerçekleşen en büyük devrimci olay olan Rus Devrimi’nin yaşanacağını kimse tahmin edemezdi. Bu olayın kökeninde otokrasinin, burjuvazinin ve liberal aristokrasinin artan siyasi katılım talepleriyle baş edememesi, sosyal ve tarımsal sorunu çözememesi yatmaktadır.

1.Dünya Savaşı’na Doğru 💣

1906 ve 1914 yılları arasında Rusya, bazı siyasi ve sivil özgürlüklerin kısmen tanındığı bir tür yarı temsili rejim elde etmeye çalışırken bir değişim girişimi gerçekleşti. Ancak Çarlık rejimi, köylülerin ve işçilerin artan taleplerini karşılamaktan aciz olduğunu kanıtladı.

Zaten dramatik olan bu durum, 1914 yılında Birinci Dünya Savaşı’nın patlak vermesiyle birlikte çöktü. Rusya İmparatorluğu, Almanya’nın müttefiki Avusturya-Macaristan’a karşı hızlı bir zafer kazanma umuduyla Fransa ve İngiltere’nin yanında savaşa girdi. Ancak, başlangıçtaki bazı başarıların ardından Çarlık ordusu, on yıl önce Japonya karşısında yenilgiye uğramasına neden olan aynı yetersizliği gösterdi. Bu arada, çatışmanın gerginliği sadece siperlerdeki askerleri değil, aynı zamanda şehirlerdeki aç insan kitlelerini de etkiliyordu.

1917’de tüm ülke ekonomisinin içinde bulunduğu felaket durumu, iki milyondan fazla kişinin ölümüne neden oldu. Kıtlık ve gıda maddelerinin fiyatındaki artış, insanları öfkelendirip sokaklara döktü. Petrograd’dan 8-9 Mart 1917 (Ortodoks takvimine göre 23-24 Şubat) meydan gösterileri tüm ülkeye yayılarak Çarlık rejimini zor durumda bıraktı. İşçilere, bu arada bir sovyet kurmuş olan isyancı askeri birlikler de katılmıştı.

Nicholas II’nin Tahttan İnmesi ve Geçici Hükümetin Kurulması

Nicholas tahttan inerek Romanov hanedanının uzun imparatorluk tarihinin de sonunu ilan etmiş oldu. Çarın düşüşünden sonra, Duma üyeleri tarafından oluşturulan ve aristokrat Georgij Lvov ile Aleksandr Kerensky’nin (savaş bakanı) başkanlık ettiği liberal bir geçici hükümet, savaşı sürdürmek ve Batı yapılarından esinlenerek ülkenin ekonomik iyileşmesini sağlamak amacıyla yönetimi devraldı.

Rus Devriminin Nedenleri

Rus Devrimi, modern tarihin en şiddetli devrimlerinden biriydi. Bütün bir halkın ülkedeki durumdan duyduğu hoşnutsuzluğun patlamasıydı. Bununla birlikte, çok fazla iç mücadele ve anlaşmazlık da vardı ve halkın umduğu gibi olmayan sonuçlara yol açmıştı.

Devrimin patlak vermesinin ana nedenlerinden biri, I. Dünya Savaşı sırasında Almanya’ya karşı sürekli kaybedilen savaşlar nedeniyle Rus halkı açlık ve yoksulluk içindeyken, despotik bir güç kullanan ve mutlak zenginlik içinde yaşayan Çar Nicholas II’den duyulan memnuniyetsizlikti. Çar’ın imajı, zenginlik ve despotik yönetimle geçen hayatı nedeniyle en üst düzeyde zedelenmişti. Dahası, alt sınıfların ezilmesi, köylüler ya da mujikler tarafından işlenen geniş toprak parçaları üzerinde hâlâ kontrol sahibi olan birkaç feodal beyin sahip olduğu muazzam güçle tezat oluşturuyordu.

Ekim devriminin bir diğer nedeni de Sovyetler Birliği’nin fabrikalarına ve üretim merkezlerine hakim olan yabancı sermayenin ülkeye akın etmesiydi. Bu durum, insanlık dışı koşullarda çalışan işçilerin ortaya çıkmasına yol açtı. Protestolar kısa süre içinde giderek sıklaştı ve grevlere dönüşerek büyük çaplı isyanlarla sonuçlandı. Bu işçilerin çoğu Sovyetler olarak bilinen sendikal örgütler kurdu.

Ayrıca son zamanlarda Sovyet halkı arasında Marksist fikirler de önemli ölçüde yayılmıştı.

Rus Devriminin Gelişimi

İlk Rus devrimi Şubat (Gregoryan takvimde Mart) ayında gerçekleşti. Ortaya çıkan kaos ortamında Çar Nicholas II, devrimle savaşmak için yeterli askeri güce sahip olmadığını fark etti ve tek çözümün tahttan çekilmek olduğunu gördü. Bu noktada, geçici bir hükümet ülkenin kontrolünü ele geçirdi (sosyalistler ve demokratların geçici birliği sayesinde). Bu geçici hükümetin amacı, gelecekte yapılacak demokratik seçimler için sağlam bir temel oluşturmaktı.

Başta, işçilerden ve daha radikal sosyalist kesimlerden oluşan örgütler olan Sovyetler, devrimi yatıştırmak ve olası bir Çarlık geri dönüşü girişimini önlemek amacıyla geçici hükümetin görevlerini yerine getirmesine izin verdi. Ancak kısa süre sonra Sovyetler geçici hükümetten kopmaya başladı ve bir iktidar mücadelesi başladı. Geçici hükümet parlamentoyu ve devlet iktidarını elinde tutarken, Sovyetler işçilerin ve büyüyen sol kanadın desteğine sahipti.

Bu durum sonunda, Lenin liderliğindeki Bolşevik partisini oluşturan Sovyet işçilerinin geçici hükümeti devirdiği ve nihayetinde sosyalist bir hükümet kurduğu Ekim Devrimi‘ne yol açtı. Böylece 1917 Devrimi SSCB için yeni bir dönemin başlangıcı oldu. Bu dönem 20. yüzyıl boyunca, SSCB 1991’de dağılana kadar devam edecekti.

Rus Devriminin Sonuçları

Rus Devrimi, Sovyetler Birliği’nin toplumunda, ekonomisinde ve hatta kültüründe köklü bir değişime yol açtığı için önemli sonuçlar doğurmuştur.

İlk sonuç, Çarlık rejiminin ve Rus İmparatorluğu olarak adlandırılan bölgede yüzyıllardır mutlakiyetçi bir güç ve baskıya sahip olan Romanoff hanedanının devrilmesiydi. Onun yerine dünyanın ilk sosyalist devleti olan Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birliği (SSCB) kuruldu. Bu süreçte sosyalist fikirler benimsenmiş ve diğer anarşist ve komünist fikirler geliştirilmiştir.

Rus Devrimi aynı zamanda Lenin’in ölümünden sonra izlenecek yol konusunda bazı anlaşmazlıklara ve Stalin (devrimi Rusya’da sağlamlaştırmak isteyen) ve Troçki (genel bir devrim isteyen) gibi liderler arasında güç mücadelelerine yol açmıştır. Her halükarda, SSCB’de sosyalizmin kuruluşu zaten durdurulamazdı.

Rus Devrimi’nden sonra SSCB dünyanın önde gelen ekonomik güçlerinden biri haline geldi ve dağılana kadar da bu konumunu korudu. Diğer şeylerin yanı sıra, SSCB İkinci Dünya Savaşı’nda Almanya’nın yenilmesinde etkili olmuş ve Soğuk Savaş sırasında kapitalist blok ile komünist blok arasındaki mücadeleyi sahneleyerek ABD ile dünya üstünlüğü için savaşan ülke olmuştur.

Rus devriminin yakın sonuçlarından bir diğeri de Almanya ile Brest-Litovsk Antlaşması’nın imzalanmasının ardından SSCB’nin I. Dünya Savaşı’ndan çıkması oldu.

Aynı zamanda yeni ekonomi politikalarının benimsenmesine de yol açmıştır. İlk olarak, köylülere üretim fazlasını satma konusunda daha fazla özgürlük tanıyan Yeni Ekonomik Politika (NEP) dayatıldı. Ancak Stalin’in iktidara gelmesiyle birlikte, emeğin kollektifleştirilmesini amaçlayan, bireysel köylü ya da işçinin ortadan kaldırılması ve ağır sanayiye mutlak öncelik verilmesi gibi başka önlemler de alındı.

1917 Rus Devriminin (Ekim Devrimi) Önemi

1917’deki Rus Devrimi 20. yüzyılın belirleyici olaylarından biriydi ve iki dünya savaşıyla aynı zamanda meydana geldi. Yaşanan olaylar bugün ortaya çıkan durumların nedenlerinin çoğunu koşullandırmıştır. Bu nedenle 1917 Rus (Ekim) Devrimi’nin neden bu kadar önemli olduğunu anlamak için onu bir bağlama oturtmak gerekir.

Gerçekleşen birçok ilgili olay nedeniyle tarihini anlamak belki biraz karmaşıktır. Rus Devrimi mutlakiyetçi bir siyasi örgütlenmeden komünist bir siyasi örgütlenmeye dönüşmüştür. Bunun nedeni, toplumun içinde geliştiği koşullardaki sürekli değişimlerdir.

Çarlık monarşisinin devrildiği 1917 Rus Devrimi, cumhuriyetçi Vladimir Lenin’in önderliğinde yeni bir devlet modeline yol açarak Rusya Sovyet Federatif Sosyalist Cumhuriyeti’ne ya da Komünist Rusya’ya dönüştü ve daha sonra Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birliği’ni (SSCB) oluşturdu.

Şubat (Gregoryan takvimde Mart) ve Ekim Devrimi, 20. yüzyıl tarihinde belirleyici olmuş ve bu yüzyılı tarihçiler tarafından en çok çalışılan yüzyıllardan biri haline getirmiştir. Dünyanın ilerici ve devrimci kesimleri bu dönemde ortaya çıkan Lenin, Stalin ve Troçki gibi liderlerin fikirlerinden ve ilkelerinden etkilenmiştir. Ancak uyguladıkları politikalarla yaşamak zorunda kalanlar içinse korku ve rekabete neden olmuşlardır.

Kaynakça:

• https://tr.wikipedia.org/wiki/Rus_Devrimi_(1917)
• https://www.britannica.com/place/Russian-Empire/World-War-I

Benzer yazılar için bu bağlantıya tıklayabilirsiniz.