Sosyal Medya Nedir? Sosyal Medyanın Tarihi

Bu yazımızda sosyal medyanın tarihini, popüler sosyal ağların nasıl ortaya çıktıklarını ve özelliklerini açıklamaya çalışacağız.

Sosyal Medyanın Tarihi Nedir?

Sosyal medyanın tarihi, sosyal ağların ortaya çıkmasına neden olan olaylar, yenilikler ve teknolojik gelişmeler bütünüdür. Sosyal ağlar, internet aracılığıyla kullanıcılar arasında veya kullanıcılarla bu alanlarda reklam veren şirketler arasında bilgi, veri ve sosyal temas alışverişini sağlayan sanal topluluklardır.

Sosyal ağların tarihi çok da eskiye dayanmamaktadır. Bunlar, internetin mümkün kıldığı ve eğlencenin ötesine geçen yeni eğilimlerin ve olanakların bir parçasıdır.

Sosyal medya; reklam ve propaganda için, pazarlama eğilimlerini ölçmek için ve sosyal sermayeyi yönetmek için güçlü araçlardır. Öte yandan dezenformasyon ve sözde yalan haber ile komplo teorilerinin yayılması için de bir araç hâline gelmiştir.

Sosyal Medyanın Arkaplanı

Sosyal medyanın tarihini anlamak için ARPANET’in tarihini iyi anlamak gerekir. ARPANET, bazı üniversiteleri, enstitüleri ve askeri kuruluşları birbirine bağlayan bir bilgisayar ağıydı. Amacı, Soğuk Savaş sırasında ülkeyi Sovyet saldırılarına karşı korumak ve gizli bilimsel bilgi akışını kolaylaştırmaktı.

1971’de ilk e-postanın gönderilmesini ve 1978’de ilk ücretsiz çevrimiçi dijital kütüphane olan Gutenberg Projesi’nin başlatılmasını mümkün kıldı. Nihayet 1991 yılında bu özel değişim ağı halka açıldı ve bugün anladığımız şekliyle İnternet doğdu.

O zamanlar, çevrimiçi topluluklarda bilgi akışı ve üyelik başladı. Ancak bu bir ürün, şirket veya hizmetin resmi bir web sitesinde bildirimler, reklamlar ve teklifler almak için kullanılabiliyordu.

Sosyal ağların doğrudan öncülü GeoCities, Tripod ve Future City hizmetleriydi. Bu platformlar, içeriklerine göre düzenlenmiş küçük ve basit kişiselleştirilmiş web sayfalarını yönetme imkanı sunuyordu.

Sosyal Medyayı Kim İcat Etti?

Bu sizin sosyal medya tanımınıza göre değişir. İnternet çağından bahsederken bile bir tart noktası seçmeliyiz. Eğer sosyal medyanın sıradan tanımıyla başlarsak, cevap 1997’de Six Degrees’in kurucusu Andrew Weinreich olacaktır. Ancak bazıları 1979 yılında Kuzey Carolina Üniversitesi’nde oluşturulan Usenet’i işaret edebilir. Bunun World Wide Web’den önce oluşturulduğunu ve sadece yerel bir ağ olduğunu unutmayın.

Sosyal Medyanın Kökeni

İlk sosyal ağ projelerinden biri sixdegrees.com olarak biliniyordu. Herhangi bir kişinin gezegendeki diğer herhangi bir kişiye en fazla altı derecelik uzaklıkta olduğunu, yani aradaki altı kişiyi saydığını söyleyen sözde 6 derecelik ayrılık teorisini uygulamaya koymayı amaçlıyordu.

Bu site 1997’de açıldı ve ancak başarısız oldu. Çünkü kısmen tanıdıklarla bağlantı kuruluyordu. Ancak ilk topluluk projeleri miGente.com, AsianAvenue veya Match.com gibi eş bulmaya, sohbet odalarına veya gerçek zamanlı sosyalleşmeye odaklanan gelecekteki siteler için temel oluşturdu.

Latinchat (2000) Latin Amerika’da, Blogspot (1998) ise dünyada ünlüydü. İkincisi, etrafında toplulukların ve ilişkilerin oluşturulduğu “blog” olarak bilinen çevrimiçi blogların veya günlüklerin ortaya çıkmasına izin verdi.

Bir diğer önemli örnek de, çeşitli konuların tartışıldığı veya belirli ilgi alanları etrafında örgütlenmiş bir toplum fikrini teşvik eden forum siteleriydi.

İnternet, 21. yüzyılın gelişiyle birlikte bir sosyalleşme aracı olarak başarısını kanıtladı ve çocukluktan itibaren kullanımına alışkın ilk nesil doğdu. Sohbet odaları, bloglar ve Friendster (2002) ya da Orkut (2004) gibi arkadaş edinme siteleri sosyalleşme modelinde bir değişikliğe olanak sağladı.

Daha sonra MSN Messenger (1999-2005) gibi anlık mesajlaşma hizmetleri de bu kervana katıldı. Bu değişikliklerle birlikte uzun veya kısa mesafeli sanal ilişkilerle çevrimiçi flörtler ortaya çıktı. Bu teknoloji alanında gerçek bir devrimdi.

Başarılı ilk sosyal ağ: Myspace

Gerçek bir ticari fenomen haline gelen ilk sosyal ağ MySpace (2003) olmuştur. Her kullanıcının zevklerini ve tutkularını yansıtan bireyselleştirilmiş ve kişiselleştirilmiş profillerin oluşturulmasının yanı sıra fikir ve içerik alışverişine de izin verdi.

Bu sosyal ağın popülerliğinin zirvesine 2000 ile 2008 yılları arasında ulaşılmıştır. Ancak daha sonra biraz da olsa düşüşe geçti. 2011 yılına gelindiğinde sadece ABD’de 33,1 milyon ziyaretçisi vardı ve tüm World Wide Web’deki trafik sıralamasında 91. sıradaydı.

MySpace’in düşüşü, MetroFLOG, Fotolog ve benzerleri gibi fotoğraf veya görüntü tabanlı rakiplerinin daha akıcı, çoklu medya deneyimi sunarak izleyicileri yakalamaya başlamasıyla başladı. Son olarak, 2008 yılında Facebook’un küresel kitleye ulaşması MySpace’in popülaritesini sonsuza dek gömdü.

Facebook ne zaman kuruldu?

Facebook 2004 yılında Mark Zuckerberg tarafından kurulmuştur. Başlangıçta sadece genç Amerikalı üniversite öğrencilerini kapsıyordu. Çünkü bu alanda tanınan kişilerle iletişimde kalmaya yönelik bir uygulamaydı ve anlık iletişimi kişisel mini sayfalar ve diğer benzer hizmetlerle karıştırıyordu.

Sonraları öyle başarılı oldu ki, lansmanından bir yıl sonra 500’den fazla Amerikan üniversitesinde 2 milyon kullanıcısı vardı. 2006 yılında da halka açıldı.

Popülaritesi tahmin edilemeyecek kadar yüksek seviyelere ulaştı ve birçok şirket Facebook’ta kitlelerini ölçme, yeni kitlelere ulaşma ya da kendilerini uygun bir hedefe yönelik şekilde tanıtma fırsatı buldu. Bu durum, sosyal ağın 2016 yılında 1,65 milyar aktif kullanıcıya ulaşarak dünyanın en çok kullanılan sosyal ağı haline gelmesini sağladı ve büyümeye de devam ediyor.

Bu başarı, kullanıcı bilgilerinin gizliliğine ihanet etmek, üçüncü taraflarla işbirliği yapmak gibi ağır suçlamalarla gölgelendi. Zuckerberg’in mahkemede ifade vermesi ve tartışma götürmeyen diğer birçok iddia kullanıcı kaybına sebep oldu.

Twitter ne zaman kuruldu?

Bir diğer önemli örnek ise 21 Mart 2006’da kurulan; Jack Dorsey, Evan Williams ve Biz Stone‘un sahibi olduğu mevcut Odeo’nun bir yeniliği olan Twitter‘dır. Gazetecilik amaçlı bir dahili mesajlaşma sistemi olarak ortaya çıkmış ve kullanıcıların kendilerini 140 karakterle hızlı, baş döndürücü ve sürekli bir şekilde ifade etmelerine olanak sağlamıştır.

Twitter öyle bir popülerlik kazandı ki, bugün günde 65 milyon tweet üreten 500 milyondan fazla kullanıcısı var. Günde 800.000’den fazla arama gerçekleştiriyor. Radyo ya da televizyon gibi diğer medyalar üzerindeki etkisi ve geçiciliği göz önüne alındığında, “internetin SMS’i” olarak işlev görmesiyle ünlüdür.

Diğer önemli sosyal medya platformları

Diğer önemli sosyal ağlar arasında şunlar yer almaktadır:

• YouTube: Televizyondan, filmlerden, animasyonlardan ve amatör video yayınlarından oluşan, yorum yapmaya, kişinin kendi kanalını kaydetmesine, favori yayınlara ve aboneliklere izin veren bir sosyal ağdır.
• Instagram: Başlangıçta fotoğrafçılar ve görsel sanatçılar için tasarlanmış, görsel içerik paylaşan her tür kullanıcı arasında popülerlik kazanmış bir sosyal ağdır.
• LinkedIn: İstihdam alanında uzmanlaşmış, kullanıcılarla bu kullanıcılara iş teklifleri sunan şirketler arasında aracılık yapan, çevrimiçi CV oluşturmalarına olanak tanıyan bir sosyal ağdır.
• Snapchat: 2011 yılında Evan Spiegel, Reggie Brown ve Bobby Murphy adlı üç Stanford öğrencisi tarafından kurulan bu video paylaşım hizmeti, “hikayeler” veya serileştirilmiş kısa videolar ve genellikle konuma dayalı bilgilendirici dijital efektler için kullanılan “filtreler” kavramını tanıttı.
• TikTok: 2016 yılında Çinli teknoloji şirketi ByteDance tarafından kurulan bu kısa video paylaşım sitesi, 2018 yılında ABD merkezli mobil uygulama Musical.ly ile birleşerek Amerikalı gençler ve genç yetişkinler arasında popüler hale geldi. 2020’nin başlarında dünya çapında 800 milyondan fazla kullanıcısı vardı.

Sosyal Medyanın Tarihi – Zaman Çizelgesi

Sosyal medyanın tarihini daha iyi anlamak için sosyal medyanın zaman çizelgesi yardımcı olacaktır. Bu listede pek çok oyuncu yer aldı. Ancak biz en önemlilerinden bahsedeceğiz.

1973	Talkomatic, Dave Wooly ve Douglas Brown tarafından Illinois Üniversitesi’nde oluşturuldu. Sınırlı özelliklere sahip çok kullanıcılı bir sohbet odasıydı.
1997	Andrew Weinreich SixDegrees.com‘u yarattı.
1997	Barry Appelman, Eric Bosco ve Jerry Harris AOL anlık mesajlaşma programını yarattı.
1999	Jerry Yang ve David Filo Yahoo! Messenger‘ı kurdu.
1999	Microsoft, görüntülü arama gibi yeni özellikler sunmak için MSN Messenger‘ı yarattı.
1999	Brad Fitzpatrick LiveJournal‘ı kurdu; blog yazmak için kullanılan bir platform.
2001	SixDegrees.com kapandı.
2001	MSN Messenger’ın entegre versiyonu olan Windows Messenger çıktı.
2002	Friendster doğdu; oyun ve sosyal ağ için kullanılan bir site. Jonathan Abrams’ın bir buluşudur.
2003	Reid Hoffman ve bazı iş arkadaşları LinkedIn‘i tanıttı.
2003	Thomas Anderson Myspace‘i kurdu.
2003	Niklas Zennström ve Danimarkalı Janus Friis Skype‘ı kurdu.
2004	Mark Zuckerberg efsanevi Facebook‘u kurdu.
2005	Aaron Swartz Reddit‘i tanıttı.
2006	Twitter çıktı. Jack Dorsey bu platformu kurdu.
2006	Pavel Durov VK’yı (VKontakte) kurdu.
2010	Ben Silbermann Pinterest‘i kurar.
2010	Kevin Systrom Instagram‘ı tanıttı; gelmiş geçmiş en popüler fotoğraf paylaşım platformlarından biri hayata geçirildi.
2011	Evan Spiegel Snapchat‘i kurdu.
2011	Google yöneticisi Bradley Horowitz Google plus‘ı tanıttı.
2011	Justin Kan, oyuncular için bir canlı yayın platformu olan Twitch‘i tanıttı.
2012	Sean Rad, gelmiş geçmiş en gözde arkadaşlık uygulamalarından biri olan Tinder‘ı piyasaya sürdü.
2012	Instagram, Facebook tarafından 1 milyar dolar nakit ve hisse senedi karşılığında satın alındı.
2013	Google’ı icat eden Larry Page ve Sergey Brin, Google Hangouts‘u da icat etti.
2014	Amazon, oyuncular için canlı yayın hizmeti Twitch’i satın aldı.
2014	Alex Zhu ve Luyu Yang musical.ly uygulamasını icat etti.
2015	Friendster’ın varlığı sona erdi.
2015	Discord başladı.
2017	ByteDance, Musical.ly’yi 1 milyar dolara satın aldı.
2017	TikTok adında kısa video paylaşımı için bir platform çıktı.
2019	Google plus kapandı.

Sosyal Medyanın Olumlu ve Olumsuz Yönleri

Sosyal medya arkadaşlarınızla ve ailenizle bağlantı kurmanın harika bir yolu olabilir, ancak bazı olumsuz yönleri de olabilir. İşte sosyal medyanın olumlu ve olumsuz yönlerinden bazıları:

Sosyal Medyanın Olumlu Yönleri

• Sosyal medya arkadaşlarınız ve ailenizle bağlantı kurmanıza yardımcı olabilir.
• Sosyal medya, haberleri ve deneyimlerinizi başkalarıyla paylaşmak için harika bir yol olabilir.
• Sosyal medya sizin gibi düşünen insanlarla bağlantı kurmanıza yardımcı olabilir.
• Sosyal medya, işletmenizi veya ürününüzü tanıtmak için güzel bir seçenektir.

Sosyal Medyanın Olumsuz Yönleri

• Sosyal medya bağımlılık yapabilir ve zaman kaybına yol açabilir.
• Sosyal medya stres ve endişe kaynağı olabilir.
• Sosyal medya zorbalar ve troller için bir platform olabilir.
• Sosyal medya yalan haber ve yanlış bilgi kaynağı olabilir.

Sosyal medyanın tarihi ile ilgili diğer içerikler için bu bağlantıya tıklayabilirsiniz.