Valles Marineris Kanyonu: Oluşumu ve Özellikleri

Bu yazımızda Dünya’daki Büyük Kanyon’dan beş kat daha uzun ve neredeyse dört kat daha derin olan Mars’taki devasa Valles Marineris Kanyonu‘nu inceleyeceğiz.

Valles Marineris Kanyonu Nedir?

Adını 1972’de onu keşfeden Mariner 9 uzay aracından alan Valles Marineris Kanyonu, Mars’ın tarihinin erken dönemlerinde yakındaki volkanların gezegenin kabuğunu şişirmesiyle açılan devasa bir yarıktır. Bugün Mars’ın çevresindeki yolun beşte biri kadar uzanmakta ve gezegenin yüzünde geniş bir yarığı andırmaktadır. Milyarlarca yıl boyunca seller daha derin kanallar açmış ve toprak kaymaları vadi duvarlarını yıkarak kanyonlar, uçurumlar ve kum tepelerinden oluşan inanılmaz ölçüde farklı bir manzara yaratmıştır.

Valles Marineris’in Oluşumu

Valles Marineris Kanyonu yaklaşık 3,5 milyar yıl önce volkanik faaliyetlerin Mars kabuğunun yakın bir bölgesini şişirip yarmasıyla oluşmaya başladı. Güçlü kuvvetler kabuğu birbirinden ayırarak merkezi bir bölümün düşmesine ve derin bir vadi oluşturmasına neden oldu. Duvarları aşındıkça vadi zamanla daha da genişledi. Bununla birlikte, yarığın doğu kanatlarının yakınında, su tarafından oluşturulmuş olabilecek bazı kanallar da var gibi görünmektedir.

Valles Marineris Kanyonu’nun Özellikleri

Valles Marineris, 4.000 kilometre uzunluğunda bir kanyonlar sistemidir. Bazı noktalarda kanyon 200 km genişliğinde ve 10 km derinliktedir. Eğer sistem Dünya üzerinde olsaydı, Los Angeles’tan Atlantik kıyısına kadar Amerika Birleşik Devletleri boyunca uzanırdı. Karşılaştırmak gerekirse, Dünya’nın doğa harikası Büyük Kanyon sadece 446 km uzunluğunda ve 1,6 km derinliğindedir.

Valles Marineris, Tharsis tümseğinin doğusundan başlayarak Mars’ın ekvatoru boyunca uzanır. Batıda labirent benzeri vadiler ve kanyonlar sistemi olan Noctis Labyrinthus‘ta başlar ve Chryse Planitia havzası yakınındaki kaotik araziye kadar gezegenin yaklaşık yüzde 20’sine uzanır.

Kanyon sistemi, oluşumuna dair ipuçları veren bir dizi farklı özellik içermektedir. Akan suyun toprağı yiyip bitirmesiyle oluşan çöküntü çukurları, büyük seller ve kanyon duvarları boyunca sızan suların tümü, Mars tarihinin bir noktasında yüzeyin hemen altında su olduğuna dair ipuçları sunmaktadır. Valles Marineris’in genişliği boyunca yerkabuğunda çatlaklar, uçurumlar ve duvarlar ile toprak kaymaları da mevcuttur.

Bu geniş kanyon Dünya’dan teleskopla bakıldığında gezegenin yüzeyinde koyu bir yara izi olarak görülebilir. Dünya’daki kanyonlara benzeyen dik çöküntüler olan chasmata olarak bilinen özellikler kanyona hakimdir.

İlginizi Çekebilir: Neptün Gezegeni Özellikleri ve Keşfi