Stalinizm Nedir ve Özellikleri Nelerdir? 🔴

Joseph Stalin’in Sovyetler Birliği’ne dayattığı ve bir nevi Marksizmin yorumu olan Stalinizm nedir ve özellikleri nelerdir?

Stalinizm Nedir?

Stalinizm kavramı, Josef Stalin’in 1922-1952 yılları arasında Komünist Parti Merkez Komitesi Genel Sekreteri olarak görev yaptığı dönemde Sovyetler Birliği’ne dayattığı Marksizm yorumunu ifade eder.

Marksizmin bu yorumu, üretim araçlarının devlet mülkiyetinde olmasına, ekonominin devlet tarafından planlanmasına ve tek partili bir siyasi rejime dayanan siyasi modelin ortaya çıkmasına neden olmuştur.

1930’lardan itibaren Stalinizm, Stalin’in Komünist Parti, devlet ve Sovyet toplumu üzerinde tam kontrol sağladığı kişisel ve baskıcı bir diktatörlüğün kurulmasıyla sonuçlandı.

Stalinizmin analizi yoğun tartışmalara yol açmıştır. Bazı tarihçiler Stalin tarafından dayatılan modeli Marksizm-Leninizmin bir devamı olarak değerlendirirken, diğerleri bunun otantik Marksist geleneğin bir parçası olmadığını düşünmektedir. Bu yazarlar için Stalinizm, kendisini sözde sosyalist bir devletin ayrıcalıklı yönetici sınıfı olarak konumlandıran bir bürokrasinin ideolojisiydi.

Diğer yazarlar ise analizlerini Stalinizmin totaliter yönüne odaklayarak onu İtalyan faşizmi ya da Alman Nazizmine benzetmeye çalışmaktadır.

Stalinizmin Lideri: Josef Stalin

Stalin olarak bilinen Josef Vissarionovich Dzhugashvili, 1879 yılında bugünkü Gürcistan’ın Gori kentinde doğdu. Babası, Stalin henüz çocukken ölen mütevazı bir ayakkabıcıydı.

Devrimci fikirleri nedeniyle 1899’da atıldığı bir kilise seminerine katıldı. Daha sonra Çarlık rejimine karşı mücadele eden Rus Sosyalistlerine katıldı. Sosyal Demokrat Parti 1903’te bölündüğünde Stalin, Lenin liderliğindeki Bolşevik fraksiyona katıldı.

O andan itibaren çeşitli baskılara maruz kalan çok aktif bir militan oldu. Yoldaşları tarafından kendisine “Çelik Adam” anlamına gelen “Stalin” lakabı verilmiştir.

1922 yılında Sovyetler Birliği Komünist Partisi Merkez Komitesi Genel Sekreteri olarak atandı. 1924 yılında Sovyetler Birliği Komünist Partisi’nin 12. Kongresi’nde bu görevinden istifa etti. Ancak talebi kabul edilmedi ve 1952 yılına kadar görevde kalmak zorunda kaldı.

Stalinizmin Kökeni

Stalin, Vladimir Lenin ve Troçki 1917 Rus Devrimi sırasında başlıca Bolşevik liderlerdi. Rus İç Savaşı’nın zaferle sonuçlanmasının ve Sovyetler Birliği’nin kurulmasının ardından Stalin, Komünist Parti Merkez Komitesi Genel Sekreterliği görevine getirildi.

Devrimin nihai lideri Lenin’in 1924’te ölümü, varisleri arasında, özellikle de Stalin ve Troçki arasında açık bir çatışmaya neden oldu. Troçki, kapitalist bir dünya ekonomisi bağlamında komünist bir devletin hayatta kalma şansının olmadığını, bu nedenle uluslararası ölçekte sürekli devrim için bastırmanın bir öncelik olduğunu savundu. Stalin ise böyle bir devrim olasılığı görmüyor ve önceliğin Sovyetler Birliği’ndeki sosyalist modeli güçlendirmek olduğuna inanıyordu. Diğer iki Bolşevik lider Kamenev ve Zinoviev’in desteğiyle Stalin üstünlüğü ele geçirmeyi başardı ve Troçki sürgüne zorlandı.

O andan itibaren Stalin kademeli olarak tüm gücü elinde topladı ve sahte davalar ve yargısız infazlar yoluyla olası muhalifleri veya rakipleri ortadan kaldırdı.

Stalinizmin Özellikleri

• Bazı komünist temellere dayanan totaliter bir siyasi ve ekonomik sistem kurmak.
• Tüm üretim araçlarının devlet mülkiyetinde olması.
• Tüm ekonomik sistemin devlet kontrolü altında olması.
• Beş yıllık planlar aracılığıyla merkezi planlı bir ekonominin kurulması.
• Sovyet ekonomisinin hızlandırılmış sanayileşmesi, eski fabrikaların yenilenmesine ve eski köylülerin zorla sanayi işçilerine dönüştürülmesi.
• Sovyet sınırları içinde sınıfsal farklılaşmanın olmadığı bir toplumu ima eden “tek ülkede sosyalizm” sloganının desteklenmesi.
• Büyük mekanize çiftliklerin inşası yoluyla tarımsal üretimin artması.
• Devlet kurumlarından herhangi birine katılabilmek için Komünist Parti’ye zorunlu üyeliğin dayatılması.
• Sadece sansür yoluyla değil, aynı zamanda devlet yönetimi yoluyla da medyanın tam kontrolü.
• Sanatsal eğilimlerin gelişimine müdahale ederek, 20. yüzyılın ilk yirmi yılında gelişen süprematizm ve konstrüktivizm gibi avangardizmin tüm ifadelerini sansürledi. Stalinist hükümet, tüm sanatçıları sosyalist ideolojik içerikli sahneleri 19. yüzyıl gerçekçiliğinin estetik biçimleriyle tasvir etmeye zorladı.
• İçişleri Halk Komiserliği (NKDV) tarafından olası sabotajcıları veya Stalin karşıtlarını aramak için aşırı bir gözetim ve zulüm politikası. Bu zulüm hapis, yargısız infaz ve çoğunlukla Sibirya’da bulunan gulaglarda veya ıslah çalışma merkezlerinde hapsedilmeyle sonuçlandı.

Stalinizmin Sonuçları

• Tüm Çarlık siyasi yapısının dağıtılması ve sosyalist devletin kurumlarını yönetecek bürokratik bir ağı oluşturuldu.
• Dünya Savaşı’nın sona ermesinden sonra ABD’ye hegemonya için meydan okuyan Sovyetler Birliği bir dünya gücüne dönüştü.
• Dünya Savaşı sırasında ve sonrasında Baltık cumhuriyetlerini, Polonya’nın bir bölümünü, Besarabya’yı ve Prusya’nın kuzey yarısını kapsayan gerçek bir imparatorluğun kuruldu.
• Doğu Avrupa ülkeleri resmi olarak kendi hükümetlerini muhafaza ettiler. Uygulamada, Yugoslavya’daki Mareşal Tito hariç, hepsi Moskova’dan gelen emirlere itaat etti.
• Kırsal kesimin yoksulluğuyla tezat oluşturan endüstriyel üretim ve üretkenlikteki büyük ilerleme kaydedildi.
• Stalinizmin karakteristik özelliği olan baskının yol açtığı çok sayıda ölüm meydana geldi. Bu baskı partinin kendisinde başladı, orduda devam etti ve daha sonra tüm topluma yayıldı. Stalinizmin 25 milyon kişinin ölümüne neden olduğu tahmin edilmektedir.

Stalin’in Ölümü

1950’de Stalin’in sağlığı bozulmaya başladı. O andan itibaren, birilerinin kötüleşen sağlığından yararlanarak kendisine suikast düzenlemeye çalışacağından şüphelenmeye başladı. Bu paranoyak tutum, özellikle yakın çevresi, özel sekreteri, korumaları, danışmanları ve kendisiyle ilgilenen doktorlar heyeti arasında baskıyı artırdı.

Birkaç gün acı çektikten sonra Stalin 5 Mart 1953’te felç geçirerek öldü. Ölümünden sonra halefi Nikita Kruşçev, Stalin’in Komünist Parti ve Sovyet devletine karşı işlediği suçların kınandığı Stalinizmden Arındırma adı verilen siyasi bir süreç başlattı.

Stalinizm ve Troçkizm Farkları

Stalinizm ve Troçkizm tarihin akışını şekillendirmiş iki farklı siyasi ideolojidir. Stalinizm, 1922’den 1953’teki ölümüne kadar Sovyetler Birliği’nin liderliğini yapan Joseph Stalin tarafından geliştirilen bir Marksizm biçimidir. Troçkizm, 1917 Rus Devrimi’nin önde gelen isimlerinden ve aynı zamanda Sovyetler Birliği’nin kurucularından biri olan Leon Troçki tarafından geliştirilen bir Marksizm biçimidir.

Marksizm Karl Marx ve Friedrich Engels tarafından oluşturulan siyasi ve ekonomik bir sosyalizm teorisidir. Marksizm, tarihin materyalist yorumuna, diyalektik materyalizme ve emek değer teorisine dayanır. Marksizm, Sovyetler Birliği’nin ve diğer komünist ülkelerin baskın siyasi ideolojisi olmuştur.

Stalinizm ve Troçkizm arasında birkaç temel fark vardır. İlk olarak, Stalinizm tek ülkede sosyalizm fikrine dayanırken, Troçkizm uluslararası sosyalizm fikrine dayanır. İkinci olarak, Stalinizm güçlü bir merkezi hükümet ve tek partili devlet ihtiyacını vurgularken, Troçkizm işçi demokrasisi ve enternasyonalizm ihtiyacını vurgular.

Üçüncü olarak, Stalinizm sanayileşme ve ekonomik kalkınma ihtiyacını vurgularken, Troçkizm toplumsal devrim ihtiyacını vurgular. Son olarak, Stalinizm bir diktatörlük biçimiyken, Troçkizm bir demokrasi biçimidir.

Peki bu iki ideoloji pratikte ne anlama gelmektedir? Stalinizm, toplumun tüm yönlerini kontrol eden güçlü bir merkezi hükümet, tek partili bir devlet ve merkezi olarak planlanan bir ekonomi ile karakterize edilir. Ayrıca sanayileşme ve ekonomik kalkınma ihtiyacını ve hedeflerine ulaşmak için şiddet kullanımını vurgular.

Öte yandan Troçkizm, işçi demokrasisi, enternasyonalizm ve toplumsal devrim ihtiyacı ile karakterize edilir. Aynı zamanda ekonomik kalkınma ihtiyacını vurgular. Ancak hedeflerine ulaşmak için şiddet kullanımını reddeder.

Stalinizm terimini kim kullandı?

New York Times’in Moskova büro şefi olarak görev yapan Walter Duranty Stalinizmi, Marksizm ve Leninizm’in bir bütünleşmesi olarak gördü ve bu kavramı ortaya attı.

Stalin yüzünden kaç insan öldü?

Stalin yüzünden 20 ila 60 milyon arasında insanın öldüğü tahmin edilmektedir. Bu sayıya hapishanede öldürülen, idam edilen ya da çalışma kamplarında ölen insanlar da dahildir. Ayrıca Stalin’in politikalarının neden olduğu kıtlıklar sırasında ölen insanlar da saymak yanlış olmaz.

Kaynakça:

• https://enciclopediadehistoria.com/estalinismo/

Önerilen Yazı: Ludizm Nedir?